Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα καρδιάς στις 29 Σεπτεμβρίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), έχει εξαπολύσει μια καμπάνια με τίτλο «Χρησιμοποίησε την καρδιά ώστε να νικήσεις την καρδιαγγειακή νόσο».
Η καρδιαγγειακή νόσος εξακολουθεί να φιγουράρει ως πρώτη αιτία θανάτου στον κόσμο, κοστίζοντας περίπου 18 εκατομμύρια ζωές το 2016, ένα ποσοστό 31% του συνόλου των θανάτων παγκόσμια. Το 80% αυτών οφείλεται σε έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, το ένα τρίτο μάλιστα των οποίων συμβαίνει πρόωρα, σε ανθρώπους κάτω των 70 ετών. Οι παράγοντες κινδύνου είναι γνωστοί και μπορούν πολύ εύκολα να εντοπιστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. Είναι το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης, το αυξημένο σωματικό βάρος και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας.
Θα πρέπει όμως να αφήσουμε τα πράγματα στη μοίρα τους; Σύμφωνα με τον ΠΟΥ : «Το μεγαλύτερο ποσοστό των καρδιαγγειακών νοσημάτων μπορεί να προληφθεί αν τροποποιηθούν συμπεριφορικοί παράγοντες κινδύνου που αφορούν τη χρήση καπνού, την ανθυγιεινή διατροφή και την παχυσαρκία, την καθιστική ζωή και την κατάχρηση αλκοόλ». Τι σημαίνει αυτό το μήνυμα για τους κλινικούς γιατρούς, για τον ασθενή και για το κοινωνικό σύνολο γενικότερα;
Το 2016, η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία (ESC) δημοσίευσε για πρώτη φορά κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) που αφορούν την πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Σε αυτές έγινε μια διαστρωμάτωση κινδύνου για τον πληθυσμό σε 4 βαθμίδες -χαμηλού, μετρίου, υψηλού και πολύ υψηλού – ρίσκου για να πεθάνει κάποιος από καρδιαγγειακή νόσο. Ενώ, οι περισσότεροι ευρωπαίοι πολίτες ανήκουν στην ομάδα μετρίου κινδύνου, οι ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο ανήκουν στην ομάδα υψηλού ρίσκου και είναι ακριβώς αυτοί στους οποίους θα πρέπει να παρέχουμε την μεγαλύτερη υποστήριξη. Για κάθε ομάδα από τις παραπάνω υπάρχουν μάλιστα ξεχωριστά επίπεδα στόχων σε ότι αφορά τη διαχείριση του κινδύνου αυτού.
Μπορούμε λοιπόν να πετύχουμε μια μείωση έως και 80% στη νοσηρότητα από τα καρδιαγγειακά νοσήματα στο γενικό πληθυσμό; Ποιους στόχους πρέπει να θέσουμε και πως θα τους πετύχουμε; Τα βασικά σημεία συνοψίζονται παρακάτω:
1. Καμία έκθεση σε τσιγάρο ή προϊόντα καπνού
2. Διατροφή με χαμηλή ποσότητα κορεσμένων λιπαρών και πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια και προϊόντα ολικής αλέσεως
3. Τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτριας έντασης αερόβια φυσική δραστηριότητα –όπως για παράδειγμα γρήγορο περπάτημα – μοιρασμένο σε 5 μισάωρα την εβδομάδα ή 75 λεπτά την εβδομάδα υψηλής έντασης άσκηση – όπως για παράδειγμα τρέξιμο ή χορός – μοιρασμένο σε 5 δεκαπεντάλεπτα την εβδομάδα
4. Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους με δείκτη μάζας σώματος 20 – 25 kg/m2 . Περιφέρεια μέσης < 94 εκ. για τους άντρες και < 80 εκ. για τις γυναίκες
5. Αρτηριακή πίεση < 135/85 mmHg
6. Επίπεδα της LDL-c («κακής χοληστερίνης») <55mg/dl για τους πολύ υψηλού κινδύνου, <70 mg/dl για τους υψηλού κινδύνου, < 100 mg/dl για τους μετρίου κινδύνου και <116 mg/dl για τους χαμηλού κινδύνου ασθενείς.
Πως όμως συνεισφέρει ο καθένας από τους παραπάνω στόχους;
Διακοπή καπνίσματος. Το κάπνισμα είναι από τις κύριες αιτίες καρδιαγγειακής νόσου. Καταστρέφει το επιθήλιο -εσωτερικό τοίχωμα-των αγγείων (αρτηριοσκλήρυνση), αυξάνει την αρτηριακή πίεση καθώς και την πιθανότητα δημιουργίας θρόμβων. Στις περισσότερες περιπτώσεις από τη στιγμή που κάποιος σταματά το κάπνισμα: μέσα σε 2 ώρες η καρδιακή συχνότητα και η αρτηριακή πίεση επιστρέφουν σε σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα. Μετά από 12 ώρες τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα επιστρέφουν σε αυτά του υγιούς, μη καπνιστή. Σε σχεδόν ένα χρόνο ο συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος ελαττώνεται στο μισό και σε 5 χρόνια πέφτει στα επίπεδα των μη καπνιστών της ίδιας ηλικιακής ομάδας.
Η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους και η βελτίωση των διαιτητικών συνηθειών πρέπει να είναι η επόμενη προτεραιότητα. Διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη και επεξεργασμένους υδατάνθρακες –καθώς και το επιπλέον σωματικό βάρος που δημιουργούν – σχετίζεται άμεσα με το 30% των περιπτώσεων σοβαρής καρδιαγγειακής νόσου. Μπορεί να ανεβάσει την αρτηριακή πίεση, ενώ σχετίζεται και με την πρόκληση σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος με τη σειρά του δημιουργεί περισσότερα προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα. Αντίθετα, το να ακολουθεί κανείς υγιεινή διατροφή – φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής – και να έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος, μπορεί να επιφέρει δραματική βελτίωση. Υπέρβαροι ασθενείς, οι οποίοι έχασαν το 10% του βάρους τους κατάφεραν να μειώσουν τα φάρμακα που χρειάζονται για την αρτηριακή υπέρταση στο μισό κατά μέσο όρο. Κατάφεραν επίσης να ρίξουν σημαντικά τα επίπεδα της χοληστερίνης. Τέλος, το ποσοστό των ασθενών που δείχνουν σημάδια προδιαβήτη έπεσε από το 30% στο 4%.
Φυσική άσκηση. Η καταπολέμηση του καθιστικού τρόπου ζωής είναι η τρίτη προτεραιότητα. Η μέτρια και τακτική φυσική άσκηση παράγει απτά αποτελέσματα, σε οποιαδήποτε ηλικία και αν ξεκινήσει κανείς. Μπορεί να ελαττώσει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο κατά 50%. Ακόμη και αυτοί που έχουν υποστεί ήδη έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορούν να ελαττώσουν τις πιθανότητες θανάτου από καρδιαγγειακό σύμβαμα κατά 25%, συμμετέχοντας σε ειδικά προγράμματα αποκατάστασης. Δυστυχώς στη χώρα μας, ελάχιστοι από αυτους τους ασθενείς συμμετέχουν τελικά σε τέτοια προγράμματα.
Η μετρίαση της χρήσης αλκοόλ, οι σωστές συνήθειες ύπνου καθώς και η αποφυγή του στρες (όσο αυτό είναι εφικτό) περιορίζουν ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο.
Βασικές βελτιώσεις στον τρόπο ζωής, όπως αυτές αναφέρθηκαν πιο πάνω, σε συνδυασμό με τη διατήρηση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης και της LDL χοληστερόλης σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας μπορούν να προσφέρουν πολύ σημαντικά οφέλη στη μάχη απέναντι στην καρδιαγγειακή νόσο. Μπορούν να σώσουν εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο, και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ακόμη.
Παραμένει λοιπόν για εμάς τους κλινικούς γιατρούς μια τεράστια πρόκληση, να μεταφέρουμε όλα τα παραπάνω στους ασθενείς μας. Να τους πείσουμε για τα οφέλη απλών παρεμβάσεων που μπορεί να αποβούν σωτήριες για αυτούς ή τους ανθρώπους που αγαπούν.
Νικόλαος Χ. Ζώης, MD, MSc
Καρδιολόγος
Β. Πύρρου 42 Άρτα
Τηλ 2681077366 – 6973821394
Email: [email protected]
